Kiedy nadchodzi wrzesień i zaczynają się pierwsze chłody, każdy dzień w naszym domu zaczynamy od przygotowania naparu z naszych ulubionych kwiatków, których właściwości są szalenie pomocne w trosce o odporność, a jednocześnie świetnie komponują się smakowo w pyszną i słodką herbatkę śniadaniową. Skład prosty i pachnący: kwiat czarnej malwy, kwiat czarnego bzu, kwiat hibiskusa, kwiat dzikiej róży i kwiat lipy.
Czarna malwa (Malvae arboreae) . Ojczyzną malwy są Bałkany, ale piekna malwa na dobre wpisała się również w nasz rodzimy krajobraz i od wieków jest ozdobą przydomowych ogródków. Doskonale pamiętam malwy z ogródka mojej prababci. Poza urodą malwa ma niesamowicie dużo włąściwości w promocji naszego zdrowia i samopoczucia. Kryje w sobie bogactwo cennych substancji m.in. rzadkich antocyjanów (malwidyny, peonidyny i delfinidyny) znajdujących się w ciemnych, prawie czarnych płatkach jej kwiatów. kwiat czarnej malwy zawiera duże ilości substancji śluzowych (ok 10%), flawonoidy (kemferol, kwercetynę, mirycetynę), kwasy uronowe, alkohole cukrowe, fitoestrogeny flawonowe, cukry, garbniki, fenolokwasy, pektyny, żywice i związki mineralne. Tak szalenie bogaty skład daje nam wysoce wartościowy surowiec zielarski. Związki śluzowe sprawiają, że preparaty z kwiatu malwy znajdują zastosowanie w trudnościach z odkrztuszaniem, uczuciu suchości i drapania w gardle, a także w podrażnieniach i nieżytach górnych dróg oddechowych. Powlekają oraz chronią błony śluzowe gardła i jamy ustnej, wspomagają leczenie chrypki , a także uławiają oczyszczenie dróg oddechowych z zalegającej w nich wydzieliny. Związków o działaniu przeciwzapalnym sprawiają, że napary z malwy doskonale sprawdzają się również jako środek do płukania jamy ustnej i gardła w zapaleniu migdałków i dziąseł. W tym artykule skupiam się na właściwościach, profilaktcznychę oraz wspomagających leczenię infekcji sezonowych, a to tylko niewielka część możliwośći malwy. Więcej informacji o malwie znajdziecie w zielniku.
Bez czarny (Sambucus nigra) to krzew występujący na obszarze całej Polski, szybko rośnie i ma szczególnych wymagań, dorastsa nawet do 10 m . Kwitnienie zaczyna mniej więcej od połowy maja i cieszy oko ślicznymi, drobniutkimi, białymi kwiatuszkami tworzącymi baldachimy, które po zakończeniu kwitnienia z końcem czerwca przerodzą się w fioletowo-czarne mięsiste jagody tworzące grona . Czarny bez od wieków znany jest ze swoich właściwości leczniczych i kulinarnych. Surowcem zielarskim i leczniczym są zarówno kwiaty jak i owoce czarnego bzu.
Kwiat czarnego bzu jest bardzo bogaty we flawonoidy, szczególnie w kwercetynę, zawiera też silnie działający olejek eteryczny, odpowiada on za intensywny zapach. Kwiaty czarnego bzu zawierają glikozyd sambunigryny, benzaldehyd, kwas cyjanowodorowy, rutynę, olejek eteryczny (do 32%), kwasy organiczne – askorbinowy i kofeinowy, jabłkowy, walerianowy, chlorowodorowy. Jak widzimy zatem kwiaty czarnego bzu zawierają cały szereg substancji bioaktywnych, dzięki którym roślina ma tyle właściwości leczniczych. Do listy powyższej dodam jeszcze fitosterole, triterpeny, kwasy fenolowe, garbniki, pektyny oraz śluzy. Zioło to ma w swoim bogatym składzie również sole mineralne potasu, magnezu, wapnia, fosforu, cynku a także witaminę c i witaminę E oraz witaminy z grupy B. Z powyższych powodów kwiaty czarnego bzu od wieków, ba nawet od epok, bo już od epoki kamienia, stosowanę są jako uznany środek leczniczy wspierający organizm w walce z przeziębieniem i infekcjach dróg oddechowych z towarzyszącym im kaszlem oraz gorączką. Napar z kwiatów działa bowiem napotnie, pozwalając obniżyć temperaturę ciała, a także ma działanie wykrztuśne, co pomaga odkrztusić zalegającą wydzielinę w mokrym kaszlu. Ponadto wspomaga układ odpornościowy zarówno w profilaktyce jak i w przebiegu infekcji, ma działanie przeciwzapalne, a także odkażające na błony śluzowe zatem poza piciem herbatki można stosować inhalacje.Kwiaty czarnego bzu od wieków stosowane były jako uznany środek leczniczy na wszelkiego rodzaju przeziębienia i infekcje dróg oddechowych, zwłaszcza z gorączką i kaszlem. Napar działa napotnie, pomagając obniżyć temperaturę ciała, oraz wykrztuśnie, pomagając pozbyć się wydzieliny przy mokrym kaszlu. Wspomaga również układ odpornościowy w walce z chorobą, działa ponadto przeciwzapalnie i odkażająco na błony śluzowe. Poza piciem naparów warto przy infekcjach płukać nim gardło i wspomagać się aromatycznymi inhalacjami z tego ziółka. Więcej o czarnym bzie i jego innych właściwościach w sekcji zioła.
Hibiskus (Hibiscus L) popularnie nayzwany Ketmią lub różą chińską występuje przede wszystkim w miejscach nasłonecznionych, a zarazem wilgotnych (m.in. niektóre obszary Chin, Indii, Malezji, Tajwanu oraz w północnej Afryce), ale jego uprawy możliwe są również w warukach nie tylko tak optymalnych jak wyżej wymienione, a jednak wciąż sprzyjających stąd mamy uprawy hibiskusa również w Polsce. Poszczególne, gatunki hibiskusa różnią się między sobą przede wszystkim kwiatami, a dokładnie ich kolorem. Te najbardziej popularne są w kolorze czerwono-purpurowym, ale istnieją odmiany, w których płatki mają odcinie niebieskiego, fioletu, żółci lub bieli. Hibiskus jest rośliną zielną z rodziny ślazowatych (Malvaceae). Napar z hibiskusa przygotowywano już w starożytnym Egipcie, dlatego nie bez powodu jest on nazywany czerwonym złotem faraonów.
Działanie lecznicze hibiskusa kryje się w licznych substancajch aktywnych występujących w jego kwiatach, które stanowią surowiec zielarski. Podstawową grupę związków chemicznych zawartych w kwiatach ketmi stanowią kwasy organiczne – kwas cytrynowy, jabłkowy, winowy, szczawiowy i kwas hibiskusowy, których w dobrej jakości surowcu nie powinno być mniej mniej niż 13,5% w przeliczeniu na kwas cytrynowy. Kwiaty hibiskusa są również bogatym źródłem antocyjanów (odpowiadają za intensywną barwę), polifenoli (kwas protokatechowy) i przeciwzapalnych flawonoidów pełniących także rolę przeciwutleniaczy , które ochraniają nasze organizmy nie tylko przed różnego rodzaju infekcjami, ale również przed przedwczesnym starzeniem się organizmu. Hibiskus zawiera olejek eteryczny oraz jako roślina z rodziny ślazowatych zawiera substancje śluzowe. Hibiskus zawiera bardzo dużo witaminy C. Napar z kwiatu hibiskusa wykazuje zatem działanie przeciwzapalne i przeciwbakteryjne, dlatego sprawdza się w profilatyce usprawniając działanie układu immunologicznego oraz jako wsparcie w przebiegu przeziębienia i w infekcjach, także tych przebiegających z gorączką. Więcej informacji o kwiecie hibiskusa, który wykazuje również szereg innych działań na nasz organizm w sekcji zioła.
Lipa drobnolistna (Tilia cordata), Lipa szerokolistna (Tilia platyphyllos) to jedno z najbardziej rozpoznawalnych i gęsto występujących drzew, jakie rosną w naszym kraju. Jest to drzewo, które doskonale odnalazło się w farmakologii i zielarstwie. Drzewo kwitnie latem, zaczyna kwitnienie pod koniec czerwca, aby w pełni rozwitnąć na początku lipca – stąd zresztą wzięła się nazwa miesiaca lipiec. Jej kwiaty są bardzo miododajne, pięknie pachną. Surowcem zielarskim jest kwiatostan lipy pozyskany z dwóch gatunków lipy: lipy drobnolistnej (Tilia cordata) i lipy szerokolistnej (Tilia platyphyllos). Kwiatostany zbiera się w początkowej fazie kwitnienia, czyli w czerwcu. Ważne jest, żeby na kwiatostanach nie zawiązały się jeszcze owoce.
Kwiaty lipy zawierają kompleks flawonoidów tj. rutyna, hiperozyd, kwercytryna i glikozyd flawonoidowy kemferolu oraz astragalin. Olejek eteryczny kwiatów lipy zawiera farnezol, octan farnezylu, geraniol i eugenol. Poza tym kwiaty lipy zawierają proantocyjanidyny, garbniki (katechiny i gallokatechiny) i kwasy fenolowe m.in. kwas chinowy, kwas kawowy, galusowy i chlorogenowy ( nie mniej niż 9 procent). Kwiat lipy zawiera również substancje śluzowe (10 procent), sole mineralne oraz witaminę c i PP.
Napar z kwiatów lipy ma działanie napotne, przeciwgorączkowe i przeciwkaszlowe. Substancje śluzowe zawarte w kwiatostanach mają właściwości nawilżające, łagodzące i osłaniające śluzówkę gardła i przełyku oraz całego górnego odcinka przewodu pokarmowego. Pomagają łagodzić kaszel, podrażnienia błony śluzowej gardła i są pomocne przy nieżytach górnych dróg oddechowych oraz żołądka. Żeby maksymalnie wykorzystać lecznicze właściwości substancji śluzowych zawartych w kwiatach lipy, dobrze jest po zaparzeniu herbatki odcisnąć ją np. łyżeczką na sitku czy w zaparzaczu.
Przy okazji nie mogę nie wspomnieć o jeszcze jednym wartościowym produkcie lipowym, a mianowicie o miodzie lipowym, który pochodzi z pyłków kwiatu lipy i ma wiele właściwości, korzystnie wpływających na nasze zdrowie. Miód lipowy jest również bardzo bogaty we flawonoidy, garbniki i substancje goryczowe. Doskonale się sprawdza w pierwszych oznakach przeziębienia, bo działa napotnie, rozgrzewająco, przeciwbakteryjnie, a także zarazem wykrztuśne jak i przeciwkaszlowe w zależności z jakim kaszlem się zmagamy. My dosładzamy sobie naszą herbatkę z kwiatków niewielką ilością ekologicznego miodu lipowego.
Róża pomarszczona (Rosa rugosa) i róża damasceńska (rosa damascena)- płatki tych dwóch moich ulubionych aromatycznych gatunków wzbogacają nasz codzienny napar śniadaniowy.
Róża pomarszczona (rosa rugosa) jest rośliną o pięknych pięciopłatkowych, pojedynczych, najczęściej różowych, aż do różowoczerwonych kwiatach, charakteryzujących się intensywnym i bardzo przyjemnym zapachem. Jej owoce są żywoczerwone, duże i mięsiste, a pędy pokryte włoskami i kolcami. Zastosowanie róża (owoc i płatki- oba są surowcem zielarskim) znajduje zarówno w różnych gałęziach gospodarki, w przemyśle spożywczym, farmaceutycznym, kosmetycznym, a także w zielarstwie oraz aromaterapii.
Rosa rugosa (zarówno owoce jak i płatki) jest bogata w składniki biologicznie czynne, owoce cechuje przede wszystkim duża zawartość witaminy C (nawet 300mg/100g), a także witaminy B1, B2, B6, A, K, E, PP, pektyny, antocyjany, związki terpenowe, flawonoidy, kwasy fenolowe (właściwości przeciwgrzybicze i przeciwwirusowe), karotenoidy, biflawonoidy, olejki eteryczne, a nawet nienasycone kwasy tłuszczowe. Wzmacnia organizm, zwalcza infekcje w przewodzie pokarmowym. Chroni błonę śluzową żołądka jest więc dobrą propozycja po długotrwałym zażywaniu antybiotyków. Ze względu na wysoką zawartość wit. C warto ją stosować przy przeziębieniach, gorączce, grypie. Uszczelnia też i uelastycznia ściany naczyń krwionośnych. Napar z róży najwartościowszy jest , gdy tworzymy mieszankę zarówno z płatków, jak i owoców. Jeśli jednak dodamy owoce, musimy liczyć się z tym, że nasz napar zyska lekko cierpki smak, dlatego do śniadanka my preferujemy płatki… 😉 . Główne korzyści zdrowotne płynące z herbaty z płatków róży to pozytywny wpływ na odbudowę systemu odpornościowego, wzmocnienie układu trawiennego oraz odtrucie układu moczowego łącznie z nerkami, napar ma również właściwości uspokajające oraz przeciwzapalne. Za sprawą zawartego w płatkach eterycznego olejku różanego wydobywający się z naparu aromat wprowadza nas w doskonały nastrój. Więcej informacji o leczniczych zaastosowaniach róży w sekcji zioła.
Róża damasceńska jest krzewem osiągającym wysokość ponad 2 m. Pochodzi z krzyżówki róży francuskiej z różą piżmową lub z różą fenicką. Wyróżnia się bardzo intensywnym zapachem, ma pierzaste, nieparzyste liście i ciemnoróżowe kwiaty. Z jej płatków, na drodze destylacji parą wodną, przygotowuje się olejek różany i wodę różaną – szeroko stosowane w kosmetyce, perfumerii i aromaterapii. Płatki róży mogą być składnikiem naparów i nalewek. W celach leczniczych wykorzystać można również suszone owoce tej rośliny.
Róża damasceńska zawiera liczne substancje aktywne. Należą do nich terpeny, glikozydy, flawonoidy, antocyjany, taniny, a także wielonienasycone kwasy tłuszczowe (m.in. kwas linolenowy) oraz śluzy, . Ta odmiana jest bogata w witaminę C, β-karoten, witaminę E i minerały: wapń, żelazo, potas, mangan, sód, fosfor, cynk).Głównymi składnikami olejku z róży, odpowiadającymi za jej charakterystyczny zapach są: geraniol, cytronelol, nerol, nonadekan, damascenon. Róża damasceńska wykazuje działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze. Za działanie bakteriobójcze odpowiadają cytronelol, geraniol i nerol. Przygotowywana na jej bazie herbata zwiększa krążenie krwi i jednocześnie oczyszcza ją z toksyn, a według medycyny ajurwedyjskiej płatki róży mają uspokoić i rozjaśnić umysł i ciało.
Smacznego i na zdrowie!