Ten olejek eteryczny pozyskiwany jest z korzenia lub owoców rośliny o wdzięcznej nazwie Arcydzięgiel litwor ( (Angelica archangelica L), która należy do rodziny selerowatych (Apiaceae). Nazwy zwyczajowe i dawne to: angelika, anżelika, archangelika, (arcy)dzięgiel lekarski, dzięgiel wielki, anielskie ziele, anielski korzeń, archangielski korzeń.
Żeby pozyskać olejek arcydzięglowy, surowiec – czyli w tym przypadku korzeń lub owoc- należy poddawać destylacji parą wodną, a ciekawostką jest to, że każdy z tych surowców posiada różne właściwości. Oczywiście obydwa są wieloskładnikowymi mieszaninami związków chemicznych, ale o różnych właściwościach, i tak przyglądając się bliżej składom widzimy, że w skład olejku z korzenia wchodzi głównie egzaltolid – lakton o zapachu piżma z nutą ambry (jest on używany głównie w perfumiarstwie jako zamiennik substancji zapachowych pochodzenia zwierzęcego). Natomiast olejek pozyskany z owoców zawiera więcej terpenów, a mniej związków tlenowych.
Olejek arcydzięglowy w przemyśle spożywczym jest stosowany do aromatyzowania likierów i wódek (m.in. Benedyktynka, gin, Chartreuse) oraz leków, a w przemyśle kosmetycznym do wyrobu perfum (np. Chypre, perfumy orientalne). Nas interesuje przede wszystkim zastosowanie tego olejku w ziołolecznictwie.
Właściwości olejku arcydzieglowego :
- przeciwgrzybicze i przeciwwirusowe – w badniach wykazywał aktywność przeciwdrobnoustrojową wobec takich szczepów jak Clostridium difficile, Clostridium perfringens, Enterococcus faecalis, Eubacterium limosum, Peptostreptococcus anaerobius i Candida albicans. Miał również słabsze działanie przeciwko bifidobakteriom.
- hepatoprotekcyjne – w przypadku podniesionej np. przez stosowanie etanolu aminotransferazy, badania na myszach wykazało, że po 2 tygodniach stosowania znacznie zmniejszył się efekt toksyczności , zatem olejek chronił komórki wątrobowe, prawdopodobnie głównie poprzez hamowanie produkcji wolnych rodników tlenowych, które powodowują peroksydację lipidów.
- pobudzająco na czynności wydzielnicze- zwiększa wydzielanie soków trawiennych, śliny, moczu, potu
- rozkurczowe oraz wiatropędne
- antyseptyczne
- rozgrzewające – poprzez drażnienie i powodowanie przekrwienia skóry
- wzmagające apetyt
- działa lekko przeciwbólowo – do nacierania przy nerwobólach oraz bólach reumatycznych
- łagodnie uspokajająco
Przeciwwskazania do stosowania:
Olejek arcydzięglowy nie nadaje się dla kobiet w ciąży, kobiet karmiących i małych dzieci. Nie należy używać olejku długoterminowo i w dużych dawkach. Arcydzięgiel litwor ma bardzo silne działanie, przy przedawkowaniu może dojść do paraliżu CUO (centralnego układu nerwowego). Obecność w tej roślinie kumaryny może wywołać fotodermatozę (choroba skóry wywołana ekspozycją na światło słoneczne). Nie należy używać olejku przy zapaleniu nerek lub wrzodach żołądka, dwunastnicy czy jelit.
źródła:
Romuald Klimek: Olejki eteryczne. Warszawa: Wydawnictwo Przemysłu Lekkiego i Spożywczego, 1957.
R I. Matławska: Farmakognozja. Poznań: AM Poznań, 2005Chemija. 2005; 16:51-54; J. Med. Food. 2014; 17:1043-1047; J. Essent. Oil Res. 2005; 17:373-377
J. Med. Food. 2014; 17:1043-1047; Plant Biosyst. 2016; 150:558-563
Pharmacology 2003; 68:70-3
Z Naturforsch C. 2007; 62(9-10):689-93